Ćma pożerająca bukszpany to kolejny intruz, który wkroczył do białostockich ogrodów i jest niebezpieczny. Skąd się biorą kolejne inwazje roślin, odpowie przyrodnik Małgorzata Chmielewska-Wójcik, współwłaścicielka Acer Ogrody w Białymstoku.
Ćma bukszpanowa a zimozielony bukszpan jako cenna ozdoba ogrodu
Ćma bukszpanowa wywodzi się z Azji, w Polsce jej obecność została odnotowana po raz pierwszy na Dolnym Śląsku w 2012 r. i można ją już spotkać oraz obserwować w kolejnych ogrodach. Do Polski trafiła za rośliną żywicielską – bukszpanem, a zadomowiła się za sprawą „monokultury” upraw, czyli koncentracji na pielęgnowaniu jednego, wybranego gatunku roślin.
Ogrodnicze fora zawierają wpisy dotyczące głównie skutecznych metod zwalczania szkodników w kontekście tego owada. Określeniem rolniczym jest tam „eksterminacja szkodników”. Chociaż nie jest to określenie ekologiczne, należy mieć świadomość, jak duże są realne straty bukszpanów. Przyznają to także naukowcy.
Zwalczanie chemiczne oraz zdejmowanie ręczne osobników powinno być bezpieczne dla człowieka. Co ważne, taka ćma nie „gryzie” podczas ręcznego eliminowania z roślinności.
Uwaga, to nie ćma bukszpanowa jest problemem, ale jej gąsienice
Jeśli kupili Państwo bukszpan wiosną 2021 roku, zalecamy sprawdzenie czy nie ma na nim śladów ćmy. Gąsienice żerują głównie na bukszpanie, a silne inwazje mogą powodować usychanie roślin żywicielskich. Po opadnięciu liści, larwy żerują na korze, co prowadzi do obumierania roślin.
Identyfikacja
Jajo
Jaja, które są składane w skupiskach, mają zielonkawożółty kolor po pierwszym złożeniu. W miarę formowania się larwalnej kapsuły głowowej zaczynają pojawiać się czarne kropki. Jaja wylęgają się po około 3 dniach.
Larwa
Wylęgające się larwy są zielonkawożółte, a ich głowa jest czarna i błyszcząca. W miarę dojrzewania stają się bardziej zielonkawe i wykształcają uderzający wzór w postaci grubych czarnych i cienkich białych pasków wzdłuż ciała. Dojrzałe larwy mogą osiągać długość do 4 cm.
Poczwarka
Dojrzałe larwy przepoczwarczają się w kokonie z białych pajęczyn przędzonych wśród liści i gałązek żywiciela. Poczwarki mają średnio od 1,5 do 2,0 cm długości. Są one zawsze ukryte i rzadko widoczne w terenie.
Dorosłe osobniki 
Dorosłe osobniki opisywane są jako średniej wielkości ćmy o rozpiętości skrzydeł około 4 cm. Rozpoznano dwa warianty barwne. Wariant bardziej powszechny ma skrzydła biało ubarwione z grubym ciemnobrązowym obrzeżem. Wariant „melanic” jest mniej powszechny i ma brązowe skrzydła z małą białą smugą na skrzydle przednim.
Jak się pozbyć ćmy bukszpanowej
Właściciele posesji, którzy posiadają cały żywopłot z bukszpanu, będą mieli trudności w utrzymaniu go. Monokulturowe uprawy ogrodowe sadzone przez właścicieli w oparciu o jeden gatunek drzew w przypadku pojawienia się roślinożercy o określonym profilu, udostępniają warunki do burzliwego ich rozwoju.
Istnieją sposoby, na pozbycie się ćmy bukszpanowej.
- Należy ustawić pułapkę feromonową jako przynętę, która przyciąga samców. To pozwoli zdiagnozować, że są one w okolicy i jak gęsta pojawiła się populacja. Jest to głównie metoda monitorowania, ale dzięki niej można usunąć niektóre męskie ćmy, zmniejszając ich ilość, która jest potrzebna do reprodukcji.
- Ręczny zbiór gąsienic. W czasie, gdy inwazje są małe, ręczne zbieranie gąsienic i pozbywanie się ich jest skutecznym rozwiązaniem. O ile gąsienice są małe, można je strącić z roślin silnym strumieniem wody, co zabija wiele z nich, ponieważ nie są w stanie wspiąć się z powrotem na roślinę.
- Biopestycydy. Olej ogrodniczy i mydła owadobójcze będą prawdopodobnie w stanie wyeliminować młode gąsienice. Pestycydy o szerokim spektrum działania, które są przeznaczone do zwalczania gąsienic na roślinach ozdobnych, również mogą zapewnić zadowalającą ochronę. Należy jednak pamiętać, że uzyskanie odpowiedniego pokrycia może być trudne, ponieważ młode gąsienice żerują tylko na spodniej stronie liści, a starsze są chronione przez jedwabiste kokony/kryjówki.
- Zachęcamy do zakładania budek dla małych ptaków. Ptaki w ogrodzie to nie tylko walory estetyczne, ale przede wszystkim to przyjaciele zwalczający szkodliwe owady. Ptaki stanowią naturalny i inteligentny system przewyższający skuteczność substancji chemicznych. Szkodnika dojrzą wszędzie!
- Wycięcie bukszpanów z ogrodu pomimo, że kosztowne, da czas miejscowym drapieżnikom, małym bezkręgowcom i ptakom, żeby nauczyły się nowej bazy pokarmowej, jaką tworzy ćma azjatycka.
Jesteśmy na początku istnienia ćmy bukszpanowej w nowym ekosystemie, gdzie nie napotkała jeszcze drapieżników – to jej przewaga. Prędzej czy później pojawi się jednak jakiś gatunek, który będzie się nią żywił lub choroby atakujące jej organizm. Na to potrzeba czasu.
Ćma bukszpanowa – czym różni się od innych szkodników bukszpanu?
Bukszpany są również gospodarzami muchówek bukszpanowych (Monarthopalpus flavus) i miodówek bukszpanowych (Psylla buxi), które mogą pozostawić po sobie szkody. Ćma bukszpanowa jest jedynym szkodnikiem gąsienicowym bukszpanu, a jej uszkodzenia są inne w porównaniu z pozostałymi szkodnikami. Gąsienice ćmy bukszpanowej powodują, że na liściach pojawiają się pęcherze, ponieważ żerują od wewnątrz. Na liściach pojawia się także pomarańczowy lub brązowy kolor spowodowany ich uszkodzeniami, które koncentrują się na najmłodszych przyrostach.
Podobnie miodówka bukszpanowa woli atakować najmłodsze liście, ale powoduje, że liście zaczynają puchnąć.
Ćma bukszpanowa nie jest jedynym szkodnikiem bukszpanów, chociaż jej uszkodzenia wyglądają inaczej niż objawy pozostawione przez szkodnika liści bukszpanu i psylidę bukszpanową. Mączliki powodują powstawanie brązowych pęcherzy na nowych przyrostach, natomiast psyloidy powodują, że najnowsze przyrosty stają się miseczkowate.
Wędrówki gatunków
Jednym z faktów kataklizmu ekologicznego było sprowadzenie królików do Australii i Nowej Zelandii. 24 sztuki sprowadzone zostały z Europy do Australii w 1859 r. do polowań. Nie mając wrogów, zasiedliły cały kontynent i wyjadały roślinność, powodując erozję gleby. Odstrzały nie przyniosły oczekiwanych efektów. W Nowej Zelandii zabijano 20 milionów królików rocznie, a ich populacja i tak rosła.
Wędrówki gatunków roślin i zwierząt to między innymi:
- efekt celowego sprowadzania egotycznych roślin z podróży po świecie lub,
- wypuszczanie do środowiska hodowanych zwierząt, które nam się znudziły w domu,
- wiele zmian przypadkowych, powiązanych głównie z rozwijającym się transportem, rozwojem handlu oraz wymiany produktów. Nieświadomie przenosimy nasiona na przykład przyczepione do ubrania. Owady można przywieźć w walizce lub na samochodach. Mogą być przewożone razem z żywnością, a te żerujące na drewnie – we wszelkich transportach z użyciem palet.
Przyspieszający rozwój światowej gospodarki sprzyja przemieszczaniu się różnych gatunków owadów po świecie, co jest logiczne i oczywiste. Jeśli pola czy parki są podobne od Azji po Stany Zjednoczone, to organizm, który potrafi je zasiedlić i opanować odniesie w krótkim czasie wielki sukces. A każdy gatunek o tym marzy. Edukacja społeczeństwa na temat zagrożeń przyrody, nie tylko z dziedziny entymologii (nauki zajmującej się badaniem owadów) jest więc koniecznością.
Azjatycka ćma bukszpanowa w końcu może trafić naturalnych wrogów. Obecnie do jej zwalczania wykorzystywane są między innymi wspomniane wyżej środki chemiczne. O wiele lepiej jednak zadbać o różnorodność w ogrodach – mówi Małgorzata Chmielewska Wójcik z Acer Ogrody w Białymstoku.
Przejrzyj również Prosta pielęgnacja ogrodów – nowoczesne roboty do koszenia trawy
